CategorieënAbonneren op dit weblog |
Het Romeins DNA projectThursday, February 19. 2015
Op woensdag 25 februari 2015 om 20u komt Dr. Maarten Larmuseau uitleg geven over de resultaten van het Romeins DNA project in het Romeins Archeologisch Museum van Oudenburg. Wil je weten of je zelf een afstammeling bent, kom gerust luisteren. Het wordt een boeiende avond. Hierna de persmededeling: Persbericht Gen-iaal
Vlaanderen – Romeins
DNA-project brengt genetische verschillen binnen Vlaanderen tijdens de late middeleeuwen
in kaart De voorbije jaren
werd het DNA van honderden Vlaamse mannen onderzocht om het ‘genetisch erfgoed’
binnen Vlaamse gemeenten in kaart te brengen. Dit onderzoek gebeurde in het
kader van het ‘Romeins DNA-project’, georganiseerd door de KU Leuven en
Familiekunde Vlaanderen en in samenwerking met onderzoekers van Universiteit
Gent en drie Vlaamse Gallo-Romeinse musea (Tongeren, Velzeke en Oudenburg). Internationaal
is dit onderzoek het eerste project waarbij historische verschillen in
genetische diversiteit tussen West-Europese steden en dorpen bestudeerd werden.
Zes Vlaamse gemeenten waren geselecteerd binnen het wetenschappelijk onderzoek,
namelijk Tongeren, Alken, Idegem, Velzeke, Snellegem en Oudenburg. Hierbij
werden de Y-chromosomen geanalyseerd afkomstig van nu levende mannelijke nakomelingen
van families die volgens archiefonderzoek in één van de geselecteerde gemeenten
leefden tijdens de late middeleeuwen. De bekomen resultaten van het project, die
nu gepubliceerd zijn in het vaktijdschrift Heredity,
tonen aan dat er tijdens de late middeleeuwen duidelijke genetische verschillen
bestonden tussen Vlaamse regio’s, maar niet tussen gemeenten uit eenzelfde
regio. Hierbij werd verrassend meer genetische diversiteit geobserveerd in
Vlaams Brabant en Limburg (met de hoogste diversiteit gemeten in Tongeren) dan
in West- en Oost-Vlaanderen (met de laagste diversiteit in Oudenburg). Tijdens
de late middeleeuwen waren er evenwel geen genetische verschillen tussen de geselecteerde
gemeenten met een andere historische oorsprong (namelijk reeds bevolkt tijdens
de Romeinse periode of pas sinds de vroege middeleeuwen). Uiteindelijk bleek
ook dat de biologische verwantschap tussen de ‘authentieke’ familielijnen
binnen de zes geselecteerde gemeenten opvallend laag was (significant niet
hoger dan de gemiddelde verwantschap tussen families uit eenzelfde regio of
zelfs uit gans Vlaanderen). Deze resultaten wijzen op een hoge graad van migratie
tussen Vlaamse gemeenten in de tijd dat familienamen algemeen in gebruik
raakten in de late middeleeuwen. Hierdoor biedt het ‘Romeins DNA-project’ voor
het eerst inzichten in het Vlaams genetisch erfgoed, zowel voor academici van
diverse disciplines als voor het grote publiek dat geïnteresseerd is in de
eigen familiale afkomst en in streekgeschiedenis. Wat? Ieder van ons heeft in elk van
zijn cellen een levend archiefdocument, namelijk het DNA, dat een uniek beeld
kan geven over zowel de evolutie van de mens alsook over de geschiedenis van de
eigen voorouders. Het ‘genetisch erfgoed’ van een groep mensen uit een
continent, land, regio of zelfs dorp biedt hierdoor inzichten in de evolutie en
in de geschiedenis van die bepaalde populatie. Genetische diversiteit linken aan
evolutionaire en geschiedkundige feiten is een zware klus. Gelukkig hebben
genetici enkele ‘trucs’ om dit te realiseren. Eén van deze trucs is de studie van
het mannelijk Y-chromosoom. Het Y-chromosoom is bij de mens het geslachtsbepalend
chromosoom en wordt doorgegeven van vader op zoon. Doordat het maar door één
ouder wordt doorgegeven, in tegenstelling tot de rest van het genoom is het een
uniek stukje DNA. Bovendien is het Y-chromosoom (althans tot voor kort in
België) gekoppeld aan de familienaam en kan men via genealogische gegevens in
directe paternale lijn het traject van de Y-chromosomale variant van de DNA-donor
in ruimte en tijd volgen sinds het gebruik van de erfelijke familienaam (in
Vlaanderen vanaf de late middeleeuwen). Het was echter onbekend of er in
het verleden genetische verschillen aanwezig waren op het niveau van een dorp
of stad in West-Europa. Een dorp of stad was vroeger vaak een kleine
gemeenschap met een beperkt aantal paternale familienamen. Hierdoor zou het
mogelijk zijn dat de specifieke oorsprong en geschiedenis van een dorp of stad
een sterke invloed heeft gehad op de genetische varianten aanwezig in
‘authentieke’ families die al eeuwen resideren in datzelfde dorp of stad. De bijkomende
vraag of de onderlinge biologische verwantschap tussen deze authentieke
families gemiddeld hoger is dan de verwantschap met andere families uit een
andere Vlaamse regio, was zonder wetenschappelijk onderzoek niet te
beantwoorden. Hoe? In
het kader van het Romeins DNA-project werd het genetisch erfgoed via Y-chromosomaal
en genealogisch onderzoek geanalyseerd in zes Vlaamse gemeenten. Volgende steden
en gemeenten werden geselecteerd: Oudenburg en Snellegem in West-Vlaanderen,
Velzeke en Idegem in Oost-Vlaanderen, en Tongeren en Alken in Limburg. Deze
koppels van gemeenten zijn geografisch gescheiden waarbij in elk koppel een
gemeente geselecteerd werd die ten tijde van het Romeinse
Rijk reeds een gekende continue en omvangrijke bewoningsdichtheid had –
namelijk Oudenburg, Velzeke en Tongeren – alsook een gemeente die pas een
aantoonbare continue bewoning kende sinds de vroege middeleeuwen – namelijk
Snellegem, Idegem en Alken. Voor elke geselecteerde gemeente
in het Romeins DNA-project werd door vele vrijwilligers gezocht naar ongeveer
50 families die representatief waren voor de populatie ten tijde van de eerste
noteringen van familienamen in die gemeente in de 14de-16de
eeuw. De ‘authentieke’ families moesten hiervoor uiteraard aan diverse strenge
criteria voldoen. Voor elke potentiële familie moest immers op basis van
archiefdocumenten bewezen kunnen worden dat zij langs vaderlijke lijn afstammen
van mannen die in de gemeente leefden sinds de eerste lijsten van familienamen
die in de late middeleeuwen opgesteld werden. De op voorhand zorgvuldig
geselecteerde mannen werden uitgenodigd om via hun wangslijmvlies een DNA-staal
af te staan tijdens drukbezochte staalname-avonden die plaatsvonden in o.a. het
Gallo-Romeins Museum te Tongeren, het Romeins Archeologisch Museum te Oudenburg
en het Provinciaal Archeologisch Museum te Velzeke in de periode 2012-2013. Op
basis van deze staalnames werd voor iedere donor het Y-chromosoom geanalyseerd
en met deze van andere donoren in het project vergeleken. Resultaten Om aan te tonen dat we inderdaad kunnen teruggaan in
de tijd naar de late middeleeuwen via genetische informatie van levende
personen, moest eerst aangetoond worden dat de link tussen het Y-chromosoom en de
genealogie over de eeuwen heen wel stevig genoeg was. Er kon in het project worden
vastgesteld dat de historische frequentie aan ‘koekoekskinderen’ echter
voldoende laag was (1-2% per generatie) en dat de juridische vaders
nagenoeg steeds overeenstemde met de biologische. Daarom kon de grote
overeenkomst tussen juridische en biologische stambomen de doelstellingen van
het Romeins DNA-project garanderen. Er werden geen genetisch verschillen
gevonden tussen gemeenten met ‘Romeinse’ wortels (Tongeren, Oudenburg en
Velzeke) versus gemeenten die pas
later tijdens de vroege middeleeuwen zijn bevolkt (Alken, Snellegem en Idegem). Wel waren de sterk duidelijke
genetische verschillen tussen gemeenten identiek aan de eerder geobserveerde verschillen
tussen Vlaamse regio’s, voornamelijk tussen West- en Oost-Vlaanderen versus Vlaams Brabant en Limburg. Veel
meer genetische diversiteit werd waargenomen in Vlaams Brabant en Limburg (met de
hoogste diversiteit in Tongeren) dan in West- en Oost-Vlaanderen (met de laagste
diversiteit in Oudenburg). Dit was verrassend aangezien men steeds veronderstelde
dat er in het verleden meer migraties langs de kust voorkwamen en dat er daardoor
dicht bij de kust meer genetische diversiteit zou aanwezig zijn dan in het
binnenland. De biologische verwantschap
tussen de authentieke familielijnen binnen de zes geselecteerde gemeenten was
verrassend laag
aangezien het beduidend niet hoger lag dan de gemiddelde verwantschap tussen
families uit de rest van Vlaanderen. Dit wijst erop dat het in gebruik raken
van familienamen in de Vlaamse dorpen en steden een langdurig proces is geweest
en dat verschillende gebeurtenissen in die periode vermoedelijk gezorgd hebben
voor een grote frequentie aan migratie zodat de verwantschap tussen de
authentieke paternale lijnen dermate laag is. Een belangrijke potentiële
migratie in de periode wanneer de eerste erfelijke familienamen werden
aangenomen, is deze gekoppeld aan de pest of de Zwarte Dood. In het midden van de 14de eeuw eiste
de pest van vele West-Europeanen het leven en joeg het vele anderen op de
vlucht naar andere dorpen of steden. Ten slotte zijn de resultaten ook
reeds voor vele individuele amateurgenealogen interessant geweest om
onverwachte verwantschap te vinden met andere deelnemers in het project en om hierdoor
familiestambomen te verifiëren en aan te vullen. Aangezien de resultaten
geschikt zijn voor zowel academici van diverse disciplines als voor het grote
publiek dat geïnteresseerd is in de eigen familiale afkomst en in
streekgeschiedenis, is dit project enig in zijn soort. Het is daarom een
uitstekend voorbeeld van ‘citizen science’ waarbij burgers participeren in
wetenschappelijk onderzoek. Meer
informatie: Dr. Maarten Larmuseau KU Leuven, Laboratorium van
Forensische Genetica en Moleculaire Archeologie Email:
maarten.larmuseau@bio.kuleuven.be Telefoon: +32 494397297 Wetenschappelijke
bron met de resultaten van het Romeins DNA-project Larmuseau
Maarten HD, Boon Nele AM, Vanderheyden Nancy, Van Geystelen Anneleen, Larmuseau
Hendrik FM, Matthys Koen, De Clercq Wim & Decorte Ronny (In druk) High
Y-chromosomal diversity and low relatedness between paternal lineages on a
communal scale in Western Europe during the surname establishment. Heredity. Dankwoord Dank aan alle honderden
DNA-donors en tientallen vrijwillige medewerkers aan het Romeins DNA-project. Het
Romeins DNA-project is mede tot stand gekomen dankzij de financiële
ondersteuning van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek (FWO-Vlaanderen),
Provincie Limburg, KU Leuven en de gemeente Jabbeke.
|
Zoeken op deze site...TagsPowered by |
© Copyright 2007 - Werner Peene
Reacties